Ligji nr. 58/2022 “Për krijimin, organizimin dhe funksionimin e Parqeve Teknologjike dhe Shkencore” paraqet një nga përpjekjet më të rëndësishme të shtetit shqiptar për të krijuar një ekosistem të qëndrueshëm të inovacionit, teknologjisë dhe kërkimit shkencor.
Ky ligj jo vetëm që synon të nxisë zhvillimin teknologjik dhe krijimin e vendeve të kualifikuara të punës, por ofron edhe një sërë lehtësirash fiskale dhe organizative që e bëjnë tërheqëse pjesëmarrjen në këtë strukturë si për bizneset, ashtu edhe për investitorët e rinj.
Çfarë janë parqet teknologjike dhe si krijohen?
Parqet teknologjike dhe shkencore, sipas këtij ligji, janë hapësira të përcaktuara ku mblidhen biznese dhe struktura kërkimore që punojnë në zhvillimin e produkteve apo shërbimeve inovative.
Ato mund të ndërtohen në truall shtetëror ose privat dhe miratohen me vendim të Këshillit të Ministrave, pas propozimit të bërë nga ministria përgjegjëse për ekonominë.
Objektivi i tyre është të krijojnë kushte për zhvillimin e teknologjisë së lartë, për përmirësimin e produkteve ekzistuese dhe për të krijuar vende pune për profesionistë në fushat teknike dhe shkencore.
Kush mund të përfitojë nga ky ligj?
Në praktikë, ky ligj mund të përfitohet nga dy kategori të mëdha: zhvilluesit dhe përdoruesit. Zhvilluesi është subjekti (person fizik ose juridik) që ndërton dhe administron parkun.
Ai ka të drejtën të përzgjedhë përdoruesit, të hyjë në marrëveshje me ta dhe të bashkëpunojë me një institucion të arsimit të lartë si pjesë përbërëse e parkut.
Ndërkaq, përdoruesit janë bizneset që operojnë brenda parkut dhe që ushtrojnë veprimtari kërkim-zhvillimi, prodhojnë ose përmirësojnë produkte e shërbime inovative, ose angazhohen në trajnim dhe zhvillim të kapaciteteve profesionale në fushat teknologjike.
Lehtësitë fiskale dhe organizative
Një nga veçoritë më të rëndësishme të këtij ligji është pakoja e lehtësirave fiskale.
Ligji parashikon që të ardhurat që gjenerohen nga veprimtaritë që zhvillohen brenda parkut nuk i nënshtrohen tatimit mbi fitimin për 15 vite.
Gjithashtu, pagat e punonjësve të përfshirë në kërkim-zhvillim përjashtohen nga të gjitha taksat për 10 vite.
Mallrat, pajisjet dhe shërbimet e përdorura në park, të cilat lidhen me prodhimin e një produkti inovativ, përjashtohen nga TVSH-ja.
Për më tepër, ndërtimet e realizuara në park përjashtohen nga taksa e pasurisë së paluajtshme për 10 vite dhe nga taksa e ndikimit në infrastrukturë. Shteti parashikon gjithashtu që kostot e trajnimit për punonjësit shkencorë dhe teknikë të mund të rimbursohen pjesërisht.
Shembuj praktikë: Kush mund të përfitojë?
Për bizneset që operojnë në fusha si teknologjia e informacionit, përpunimi i të dhënave, zhvillimi i softuerëve apo teknologji të avancuara në prodhim, ky ligj ofron një mundësi të jashtëzakonshme për zhvillim.
Mund të përmendim, për shembull, një kompani shqiptare që zhvillon platforma digjitale për tregun ndërkombëtar. Nëse ajo zhvendos veprimtarinë kërkim-zhvillimore në një park të tillë, përfiton jo vetëm lehtësitë tatimore, por edhe mundësinë për bashkëpunim me universitete dhe përdorim të një infrastrukture moderne që mundëson zhvillimin më të shpejtë të produkteve.
Procedura të thjeshtuara dhe mbështetje nga shteti
Për të funksionuar, parqet duhet të miratohen nga Këshilli i Ministrave dhe më pas të kenë të përcaktuara hyrjet dhe daljet, si dhe pikën doganore të tyre. Kjo e fundit është e domosdoshme sepse parket funksionojnë si “zona të lira”, sipas Kodit Doganor. Kjo do të thotë që mallrat që hyjnë në park për përdorim në zhvillimin e produktit inovativ trajtohen njësoj si mallra për eksport, me shkallë TVSH-je zero.
Një aspekt tjetër i rëndësishëm është përshpejtimi i procedurave. Çdo kërkesë për leje ose licencë që lidhet me zhvillimin e parkut duhet të trajtohet nga institucionet publike brenda 15 ditëve pune. Nëse kjo nuk ndodh, miratimi konsiderohet i dhënë. Ky është një mekanizëm i rëndësishëm që shmang vonesat burokratike dhe nxit investitorët të veprojnë më shpejt.
Bashkëpunimi me akademinë dhe ndërtimi i ekosistemit
Për sa i përket organizimit, zhvilluesi ka të drejtë të lidhë kontrata me persona të tjerë për administrimin e parkut, por mbetet përgjegjës për funksionimin dhe respektimin e marrëveshjeve. Ai gjithashtu ka detyrimin të përfshijë një institucion të arsimit të lartë si partner në park.
Kjo krijon ura bashkëpunimi të dobishme mes akademisë dhe biznesit, dhe i jep mundësi studentëve dhe kërkuesve shkencorë të përfshihen në projekte konkrete.
Modelet rajonale: Çfarë po ndodh në Ballkan?
Nëse shohim praktikat rajonale, Kroacia, Serbia dhe Maqedonia e Veriut kanë krijuar tashmë parqe teknologjike që po japin rezultate të dukshme.
Në Novi Sad dhe Beograd janë ngritur parqe që strehojnë dhjetëra kompani inovative, duke krijuar mijëra vende pune dhe duke tërhequr investime të huaja.
Këto modele kanë shërbyer si frymëzim edhe për Shqipërinë, e cila me këtë ligj ka ndërtuar një bazë të fortë ligjore dhe fiskale për të ndjekur të njëjtin drejtim.
Kufizimet dhe integriteti i qëllimit
Kujtojmë se ligji ndalon shprehimisht zhvendosjen e një veprimtarie ekzistuese në park vetëm për të përfituar nga lehtësirat. Kjo do të thotë se synimi është mbështetja e zhvillimit të risive dhe jo shmangia fiskale.
Prandaj çdo aplikim do të duhet të justifikojë zhvillimin e një produkti apo shërbimi inovativ, të ri, dhe jo vazhdimin e një aktiviteti të zakonshëm me objektiv kursimin e taksave.
Një mundësi për ta shfrytëzuar
Në përfundim, Ligji nr. 58/2022 nuk është thjesht një nismë për të ndërtuar disa godina të reja apo për të ndarë përjashtime fiskale. Ai është një përpjekje serioze për të ndryshuar mënyrën se si funksionon ekonomia shqiptare, duke e orientuar drejt dijeve, inovacionit dhe bashkëpunimit me akademinë.
Çdo biznes që ka një ide inovative, që synon tregjet ndërkombëtare apo që dëshiron të punojë me teknologji të avancuar, duhet ta konsiderojë seriozisht mundësinë për të qenë pjesë e një parku teknologjik.
Nga ana tjetër, për zhvilluesit që disponojnë truall ose kapital për të ndërtuar një strukturë të tillë, kjo është një mundësi për të krijuar një model të ri biznesi që përfiton nga mbështetja e shtetit dhe ka një horizont të qartë zhvillimi për 10-15 vitet e ardhshme.
Shkarko ligjin