Bilanci vjetor – i cili përfshin pasqyrat financiare vjetore (balancin, pasqyrën e rezultatit, pasqyrën e flukseve të parasë, shënimet shpjeguese, etj.) – është i detyrueshëm të dorëzohet brenda afateve ligjore të përcaktuara. Mosdorëzimi në kohë i bilancit konsiderohet shkelje ligjore dhe sjell pasoja serioze financiare dhe administrative për subjektin.
Më poshtë paraqiten detyrimet kryesore ligjore si dhe pasojat praktike e ligjore në rast vonese. Qëllimi i këtij materiali është informimi për rëndësinë e respektimit të afateve, si dhe rreziqet që vijnë nga mospërmbushja e këtyre detyrimeve.
Detyrimet ligjore për dorëzimin e bilancit vjetor
Afatet ligjore të dorëzimit
Sipas legjislacionit tatimor dhe atij të kontabilitetit, bizneset duhet të dorëzojnë deklaratat dhe pasqyrat vjetore brenda afateve specifike.
Ligji “Për tatimin mbi të ardhurat” përcakton se deklarata vjetore e tatim-fitimit (që përfshin treguesit financiarë vjetorë) duhet dorëzuar jo më vonë se data 31 Mars e vitit pasardhës për çdo periudhë tatimore (kalendarike).
Po ashtu, Ligji nr. 25/2018 “Për kontabilitetin dhe pasqyrat financiare” (neni 22) kërkon që pasqyrat financiare vjetore të depozitohen për publikim pranë organit ku është regjistruar subjekti (p.sh. QKB) brenda 7 muajve nga mbyllja e vitit financiar. Kjo do të thotë që, për shumicën e bizneseve, bilanci i vitit të mëparshëm duhet të dorëzohet brenda datës 31 Korrik të vitit aktual.
Detyrim për saktësi dhe plotësim të plotë
Ligji kërkon që bilanci dhe deklaratat tatimore të dorëzohen jo vetëm në kohë, por edhe me të dhëna të sakta e të plota. Dorëzimi i pakompletuar ose me të dhëna të pasakta nuk e shfajëson subjektin – ai ende mund të penalizohet, pasi konsiderohet mospërmbushje e detyrimit ligjor.
Administrata Tatimore e ka theksuar se subjektet që dorëzojnë deklarime të pasakta (p.sh. vetëm sa për të respektuar afatin dhe pastaj i korrigjojnë) do të konsiderohen me risk të lartë dhe i nënshtrohen kontrolleve shtesë. Pra, respektimi i afatit duhet shoqëruar me saktësi në raportimin financiar.
Gjobat dhe sanksionet për vonesë në dorëzim
Mosdorëzimi i bilancit dhe deklaratave përkatëse brenda afatit ligjor sjell ndëshkime administrative me gjobë, sipas kuadrit ligjor tatimor dhe atij të kontabilitetit:
Gjobë nga Administrata Tatimore (mosdeklarimi në afat)
Sipas Ligjit nr. 9920, datë 19.5.2008 “Për Procedurat Tatimore në Republikën e Shqipërisë” (neni 113, i ndryshuar), nëse një tatimpagues nuk dorëzon brenda afatit deklaratën tatimore të detyrueshme, atëherë dënohet me gjobë për çdo deklaratë të vonuar.
Për deklaratën vjetore të tatimit mbi fitimin (bilancin fiskal vjetor), gjoba fikse është 10,000 lekë për çdo deklarim të vonuar për subjektet e tatimit mbi fitimin (bizneset e mëdha) dhe 5,000 lekë për subjektet e tjerë (p.sh. bizneset e vogla, individët).
Kjo gjobë vendoset menjëherë pas kalimit të afatit dhe është e përcaktuar me ligj, pavarësisht nëse subjekti e paguan më pas detyrimin tatimor. Vonesa më e gjatë mund të sjellë gjoba të përsëritura dhe kamatë-vonesa mbi detyrimet tatimore të papaguara. Ligji i procedurave tatimore parashikon se, përveç gjobës, mbi tatimin e papaguar llogariten edhe penalitete për pagesë të vonuar deri në pagesën e plotë të detyrimit.
Gjobë nga Qendra Kombëtare e Biznesit (QKB) për mosdorëzim bilanci
Pavarësisht nga gjobat tatimore, mosdorëzimi i pasqyrave financiare vjetore në regjistrin tregtar (p.sh. Qendra Kombëtare e Biznesit) brenda afatit përbën kundërvajtje administrative sipas legjislacionit të posaçëm. Ligji nr. 9723, datë 3.5.2007 “Për Regjistrimin e Biznesit” (i përditësuar me ndryshimet më të fundit) sanksionon se mospërmbushja e detyrimit për depozitimin e pasqyrave financiare vjetore në afat dënohet me gjobë.
Me ndryshimet ligjore të hyra në fuqi së fundmi, masa e gjobës është rritur në 60,000 lekë (nga 15,000 lekë që ishte më parë).
Kjo gjobë vendoset nga QKB ose organi përkatës pasi konstatohet që subjekti nuk ka depozituar bilancin brenda afatit ligjor. Përveç gjobës, subjekti detyrohet sërish të dorëzojë pasqyrat financiare; pra, gjoba nuk e zëvendëson detyrimin për të deklaruar – bilanci duhet dorëzuar me gjithë vonesën për të qenë në përputhje me ligjin.
Nëse subjekti vazhdon të mos dorëzojë pasqyrat financiare edhe pas vendosjes së gjobës, organet mund të ndërmarrin masa të mëtejshme. Këto masa përfshijnë pezullimin e përkohshëm të veprimtarisëose çregjistrimin e subjektit nga regjistri tregtar, pasi të jenë shlyer detyrimet përkatëse. Me udhëzimet e reja tatimore, administrata mund të iniciojë çregjistrimin e biznesit “inaktiv” që nuk ka dorëzuar deklarime periodike dhe bilance për një kohë të gjatë, me qëllim pastrimin e regjistrave. Një çregjistrim i tillë administrativ është skenar ekstrem, por i mundshëm në rastet kur subjekti shpërfill plotësisht detyrimet ligjore.
Pengesa në marrjen e vërtetimeve dhe certifikatave zyrtare
Një pasojë praktike e menjëhershme e mospërmbushjes së detyrimeve të deklarimit është vështirësia për t’u pajisur me dokumente zyrtare nga administrata tatimore dhe institucionet e tjera. Këto dokumente janë shpesh të nevojshme për operacionet e biznesit, ndaj mungesa e tyre krijon pengesa serioze:
Vërtetimi tatimor (certifikata e shlyerjes së detyrimeve)
Ky është dokumenti zyrtar që lëshohet nga Administrata Tatimore, i cili vërteton se subjekti nuk ka detyrime tatimore të pashlyera dhe ka deklaruar në mënyrë korrekte. Pajisja me këtë vërtetim kërkohet në shumë raste (p.sh. aplikime për tendera publikë, për kredi bankare, për licenca të ndryshme, etj.).
Nëse bilanci vjetor (deklarata e tatim-fitimit) nuk është dorëzuar, sistemi tatimor do ta shënojë subjektin me deklaratë të munguara dhe nuk do të lëshojë vërtetimin tatimor pa u dorëzuar më parë dokumentacioni i prapambetur. Pra, mospasja e bilancit të dorëzuar pezullon mundësinë e marrjes së vërtetimit deri sa subjekti të ketë dërguar deklaratat e veta dhe të ketë paguar çdo gjobë apo detyrim të lidhur me vonesën.
Certifikata të tjera dhe ekstrakti i QKB
Përveç vërtetimit tatimor, bizneset shpesh duhet të paraqesin ekstraktin e regjistrit tregtar nga QKB (ku listohen të dhënat e kompanisë). Në ekstrakt pasqyrohet nëse subjekti ka depozituar pasqyrat financiare të viteve të fundit. Mungesa e depozitimit zakonisht shënohet në regjistër, dhe palët e interesuara mund ta shohin këtë si një sinjal negativ. Një institucion publik ose partner privat, duke parë në ekstrakt se kompania nuk ka dorëzuar bilancet, mund të kërkojë shpjegime shtesë ose të refuzojë bashkëpunimin.
Gjithashtu, QKB mund të refuzojë lëshimin e disa çertifikatave specifike (p.sh. certifikata historike e kompanisë me shënimin e gjendjes së saj aktive dhe përmbushjes së detyrimeve) deri sa të plotësohet detyrimi i depozitimit të pasqyrave financiare. Kësisoj, për të pasur dokumentacionin e plotë të regjistrimit dhe certifikatat e nevojshme, subjekti duhet të sigurojë dorëzimin në kohë të bilanceve.
Rreziku i klasifikimit si subjekt me risk të lartë
Mospërmbushja e detyrimeve ligjore (siç është dorëzimi me vonesë ose mosdorëzimi fare i pasqyrave financiare) ndikon drejtpërdrejt në profilin e riskut të tatimpaguesit tek Administrata Tatimore. Organi tatimor përdor metoda të analizës së riskut për të identifikuar subjektet që mund të jenë duke shmangur detyrimet ose që kanë gjasa t’i nënshtrohen evazionit. Disa pasoja në këtë kontekst janë:
Përfshirja në listat e monitorimit të veçantë
Një biznes që nuk ka dorëzuar deklarimet vjetore brenda afatit, regjistrohet automatikisht si jo-komform. Kjo mund ta fusë subjektin në lista survejimi më të rreptë. Administrata Tatimore i identifikon këto subjekte si risky dhe mund të ndajë burime shtesë për t’i ndjekur. Si rezultat, subjekti mund të vihet nën monitorim të vazhdueshëm për deklaratat pasardhëse.
Shtimi i gjasave për inspektim apo kontroll tatimor
Praktikisht, një subjekt që shkel afatet e dorëzimit rrit gjasat për t’iu nënshtruar një kontrolli tatimor të plotë (ose edhe kontrolleve blic). Administrata Tatimore ka paralajmëruar se do të kontrollojë me prioritet kompanitë me sjellje jo-komforme.
Për shembull, në një njoftim zyrtar ajo ka bërë me dije se tatimpaguesit që konstatohen me pasaktësi ose vonesa në deklarimin vjetor do t’i nënshtrohen kontrolleve, veçanërisht lidhur me gjendjen e inventarëve dhe elementë të tjerë ku mund të ketë mospërputhje. Kjo nënkupton se vonesa e bilancit mund të tërheqë vëmendjen e inspektorëve tatimorë, duke sjellë shqyrtim më të detajuar të librave tuaj kontabël, faturave, inventarëve dhe transaksioneve.
Klasifikimi si “debitor” apo “inaktiv” në sistem
Në rastet kur mosdorëzimi i pasqyrave financiare (bilancit) shoqërohet edhe me mos pagesë të detyrimeve tatimore, subjekti mund të klasifikohet si debitor tatimor me detyrime të papaguara. Kjo reflektohet në sistemin e tatimeve dhe mund të publikohet edhe në listat periodike të debitorëve tatimorë.
Edhe nëse subjekti nuk ka detyrime pagese por thjesht s’ka deklaruar, pas një periudhe të gjatë mospërmbushjeje administrata mund ta kalojë statusin e subjektit në “Pasiv” ose “Inaktiv”. Një subjekt i tillë pasiv mund të humbasë të drejtën të kryejë veprime si: kreditimi i TVSH-së, aplikimi për rimbursime, etj., derisa të rihyjë në status aktiv duke përmbushur deklarimet e prapambetura.
Në tërësi, reputacioni tatimor i subjektit dëmtohet. Kjo mund të ketë një efekt afatgjatë: edhe pasi të ketë dorëzuar me vonesë bilancet, subjekti mund të vazhdojë të trajtohet me kujdes të shtuar nga organet tatimore për një periudhë, derisa të rivendoset një histori e pastër e përputhshmërisë.
Ndikimi në financim, tendera publike dhe partneritete
Përtej gjobave dhe marrëdhënieve me organet shtetërore, mosdorëzimi në kohë i bilancit dëmton imazhin financiar dhe besueshmërinë e biznesit në sytë e palëve të treta. Këtu përfshihen bankat, institucionet publike ku konkurrohet për tendera, si dhe partnerët apo investitorët potencialë. Disa nga ndikimet kyçe janë:
Vështirësi në marrjen e kredive bankare
Institucionet financiare (bankat, shoqëritë e mikrokredisë, etj.) kërkojnë pasqyra financiare zyrtare të azhurnuara si pjesë e procesit të kreditimit. Kur një kompani aplikon për kredi, banka zakonisht kërkon bilancet e 2-3 viteve të fundit të dorëzuara dhe të vulosura (ose të paktën të shoqëruara me vërtetim tatimor).
Nëse kompania nuk i ka dorëzuar bilancet në organet përkatëse, sinjalizon mungesë transparence financiare. Banka mund të dyshojë se pas kësaj fshihet një situatë e dobët financiare ose parregullsi, dhe rrjedhimisht mund të refuzojë kredinë ose ta vonojë deri në sqarimin e plotë. Edhe në rastet kur kredia mund të aprovohet, mosdorëzimi i bilancit mund të ndikojë negativisht në vlerësimin e riskut (duke çuar p.sh. në norma interesi më të larta ose kushte më të rrepta kolaterali).
Skualifikim nga tenderat publikë
Ligji për prokurimet publike dhe rregulloret e tenderave kërkojnë që ofertuesit (kompanitë pjesëmarrëse) të kenë situatë të rregullt tatimore dhe ligjore. Konkretisht, zakonisht kërkohet që kompania të paraqesë: (a) Vërtetim nga Administrata Tatimore që nuk ka detyrime të prapambetura dhe ka kryer të gjitha deklarimet; (b) Pasqyra financiare të vitit/viteve të fundit të audituara ose të depozituara zyrtarisht. Nëse bilanci nuk është dorëzuar, kompania nuk mund të sigurojë këto dokumente.
Mungesa e vërtetimit tatimor apo e bilanceve të dorëzuara është shkak skualifikimi i menjëhershëm në një tender publik. Institucioni kontraktor do të përjashtojë ofertuesin që nuk plotëson kriteret e lartpërmendura, pavarësisht sa konkurruese mund të jetë oferta e tij ekonomike. Kjo sjell humbjen e mundësive të rëndësishme biznesi dhe të ardhurash, për një arsye krejtësisht të evitueshme me planifikim më të mirë.
Pengesa në partneritete dhe projekte me institucione
Shumë organizata ndërkombëtare, donatorë, OJF apo edhe korporata të mëdha gjatë përzgjedhjes së partnerëve lokalë kërkojnë që këta të fundit të kenë financa të shëndosha dhe transparente. Një kompani që nuk dorëzon në kohë pasqyrat e saj financiare ngre pikëpyetje mbi integritetin financiar. Kjo mund të bëjë që partnerë potencialë (p.sh. një agjenci donatore që jep grante, ose një kompani e huaj që kërkon bashkëpunëtor lokal) të hezitojnë të punojnë me subjektin.
Gjithashtu, institucionet rregullatore mund të vendosin kufizime: p.sh. nëse një kompani aplikon për një licencë publike (në sektorë si energjia, telekomi, etj.), autoriteti licencues mund të kërkojë bilancet e fundit të depozituara. Mungesa e tyre mund të çojë në refuzim të licencimit. Në përgjithësi, besueshmëria dhe reputacioni i kompanisë pëson goditje – partnerët mund ta shohin si jo-profesionale ose të pakujdesshme në administrimin e saj.
Humbje e mundësive të tregut dhe investimeve
Përveç rasteve specifike të mësipërme, mospasja e pasqyrave financiare të rregullta mund të kufizojë mundësitë për tërheqje investitorësh ose zgjerim në treg. Investitorët (si aksionerë potencialë, fondet e investimit, etj.) kryejnë due diligence financiare para se të investojnë – nëse nuk gjejnë bilance të depozituara zyrtarisht, ata mund të vendosin të tërhiqen.
Po ashtu, furnitorë të rëndësishëm ose klientë të mëdhenj mund të kërkojnë informacione financiare; në mungesë të bilanceve zyrtare, ata mund të zgjedhin të bëjnë biznes me një partner më të sigurt. Pra, efekti domino i mosdorëzimit të bilancit reflektohet në ulje të konkurrueshmërisë së biznesit në treg.
Rëndësia e përmbushjes së detyrimeve në kohë
Dorëzimi në kohë i bilancit vjetor dhe i deklaratave tatimore nuk është thjesht një formalitet ligjor – ai është pjesë integrale e shëndetit të biznesit dhe marrëdhënieve të tij me shtetin dhe tregun. Siç u trajtua më lart, pasojat e mosdorëzimit janë të shumëfishta: që nga gjobat financiare direkte, e deri te minimi i besueshmërisë suaj ndaj palëve të treta. Në anën tjetër, respektimi i afateve i shmang këto pasoja dhe tregon se subjekti operon me përgjegjësi dhe transparencë.
Për çdo biznes është jetike të organizojë punët kontabël dhe financiare në atë mënyrë që bilancet vjetore dhe deklaratat tatimore të përgatiten dhe dorëzohen në afat. Kjo përfshin bashkëpunimin e ngushtë me kontabilistët, audituesit dhe këshilltarët fiskalë, në mënyrë që të sigurohet cilësia dhe korrektësia e informacionit financiar brenda afateve të caktuara. Investimi në përmbushjen e këtyre detyrimeve shmang kostot shtesë(gjobat dhe interesat) dhe mbron reputacionin e biznesit.
“Kushton më pak” të zbatosh ligjin në kohë, sesa ta injorosh atë dhe pastaj të përballesh me pasojat. Dorëzimi në kohë i bilancit nuk është vetëm detyrim ligjor, por edhe një praktikë e mirë e biznesit që garanton vijimësinë dhe suksesin afatgjatë.