Hyrje – Pyetja që shumë biznese bëjnë

Shumë sipërmarrës të vegjël pyesin veten: “Nuk kam kaluar kufirin prej 10 milionë lekësh – a duhet të regjistrohem vetë në TVSH?”. Ky kufi i referohet pragut vjetor të xhiros (aktualisht 10,000,000 lekë) mbi të cilin regjistrimi si subjekt i Tatimit mbi Vlerën e Shtuar (TVSH) është i detyrueshëm.

Sipas ligjit, bizneset me xhiro nën këtë prag nuk janë të detyruara të hyjnë në skemën e TVSH-së dhe mund të qëndrojnë biznes i vogël pa TVSH deri sa ta kalojnë kufirin.

Në shikim të parë, mospagesa e TVSH-së duket një avantazh i madh – 20% taksë më pak për klientët tuaj dhe më pak dokumente për ju. Por në realitet, vendimi për t’u regjistruar vullnetarisht në TVSH (pra, pa qenë të detyruar nga xhiroja) nuk është kaq i thjeshtë. TVSH-ja nuk është gjithmonë vetëm një barrë, por as një përfitim universal për të gjithë. Varet nga natyra e biznesit tuaj, klientët që keni dhe planet për të ardhmen.

Më poshtë do të analizojmë çfarë nënkupton të jesh subjekt i TVSH-së dhe në cilat raste ia vlen ose nuk ia vlen të regjistroheni me dëshirë, edhe kur ligji nuk ju detyron ta bëni këtë.

Çfarë do të thotë të jesh subjekt TVSH?

Të jesh subjekt i TVSH-së do të thotë që biznesi juaj është pjesë e skemës së tatimit mbi vlerën e shtuar dhe ka detyrime konkrete mujore. Së pari, duhet të lëshoni fatura me TVSH për çdo shitje dhe të mbani regjistrime të detajuara të shitjeve dhe blerjeve (të ashtuquajturit libra të shitjes dhe blerjes). Çdo muaj, brenda datës 14 të muajit pasardhës, duhet të deklaroni TVSH-në për atë periudhë dhe të paguani detyrimin përkatës.

Në praktikë, kjo nënkupton të llogaritni sa TVSH keni mbledhur nga shitjet tuaja (TVSH e dalë/output ose e pagueshme) dhe sa TVSH keni paguar në blerje te furnitorët (TVSH e hyrë/input ose e zbritshme/kreditueshme). Diferenca midis tyre dorëzohet si pagesë tek shteti ose mbahet si kredit (nëse TVSH e blerjeve tejkalon atë të shitjeve).

Për shembull, nëse gjatë muajit keni shitur me 1,000,000 lekë + TVSH dhe keni blerë mallra me 500,000 lekë + TVSH, do të paguani TVSH për diferencën përkatëse (20% mbi fitimin e shtuar).

Të qenit subjekt TVSH kërkon disiplinë financiare dhe administrative. Administrata Tatimore pret që deklaratat të jenë në kohë dhe të sakta, përndryshe parashikohen gjoba dhe kamatëvonesa. Për çdo deklaratë TVSH të dorëzuar me vonesë mund të gjobiteni (zakonisht rreth 5,000 – 10,000 lekë për deklaratë të vonuar) dhe vonesat në pagesë shkaktojnë interesa ditorë.

Prandaj, përveç aspektit financiar, duhet konsideruar edhe kapaciteti për të menaxhuar dokumentacionin: nëse nuk keni një kontabilist, ndoshta do t’ju duhet të angazhoni një të tillë ose të investoni kohë personalisht për plotësimin e deklaratave dhe pajtimin e librave cdo muaj.

Kur ia vlen të regjistrohesh, edhe nëse nuk je i detyruar?

Jo të gjitha bizneset e vogla qëndrojnë jashtë skemës së TVSH-së. Disa zgjedhin regjistrimin vullnetar sepse në rrethanat e tyre, përfitimet mund të tejkalojnë kostot. Ja disa situata kur mund t’ia vlejë të hysh në TVSH pa qenë i detyruar:

Shumica e klientëve janë biznese të tjera (B2B)

Nëse ju shisni kryesisht bizneseve të regjistruara në TVSH, ata mund ta zbresim TVSH-në që ju i ngarkoni në faturë. Kështu, çmimi juaj për ta mbetet praktikisht njësoj konkurrues, ndërsa ju përfitoni nga rimbursimi i TVSH-së së kostove/blerjeve tuaja.

Për shembull, një furnizues lëndësh të para që u shet fabrikave të tjera do të pranohet më lehtë nëse lëshon faturë me TVSH, sepse partnerët e tij biznes mund ta kreditohen atë. 

Bizneset B2B në përgjithësi nuk e kanë problem TVSH-në, pasi ajo për ta është e zbritshme dhe janë mësuar me këtë regjim. Në fakt, të qenit i regjistruar mund t’ju japë imazh më profesional në sytë e partnerëve – ju trajtojnë si biznes serioz me një farë shkalle aktiviteti.

Keni shumë blerje me TVSH (dëshironi ta zbritni)

Një arsye kryesore për t’u regjistruar është përfitimi financiar nga zbritja e TVSH-së së blerjeve. Nëse biznesi juaj ka shpenzime të konsiderueshme për pajisje, mallra ose shërbime me TVSH, regjistrimi ju lejon të kërkoni mbrapsht TVSH-në e paguar. Kjo mund të ulë ndjeshëm kostot tuaja operative.

Për shembull, një startup prodhues që blen makineri dhe lëndë të para me vlerë të madhe mund të kursejë 20% të shumës së këtyre blerjeve duke qenë subjekt TVSH-je, sepse atë 20% do ta kërkojë si kreditim. Pa u regjistruar, ajo shumë do të mbetej një kosto shtesë e pakthyeshme.

Pra, sa më i lartë portofoli i shpenzimeve me TVSH, aq më i madh motivimi për t’u regjistruar e për ta shfrytëzuar kreditimin.

Planifikoni rritje të shpejtë (më mirë ta nisni herët)

Nëse biznesi juaj është ende poshtë pragut, por ju parashikoni se do ta kaloni atë së shpejti (ose keni ambicie për zgjerim), mund të jetë me leverdi dhe një ide e zgjuar, që të futeni në TVSH që në fillim. Kjo e bën tranzicionin më të lehtë: nuk do t’ju duhet të ndryshoni papritur çmimet apo sistemin e faturimit sapo të kaloni kufirin, sepse e keni integruar TVSH-në që herët.

Regjistrimi që në fazë të hershme ju jep mundësi të stabilizoni çmimet me TVSH dhe të krijoni procedurat e deklarimit kur volumi i punës është ende i menaxhueshëm. Kur biznesi të rritet më tej, ju tashmë do ta keni kaluar “shokun” e futjes së TVSH-së dhe do të jeni në rrugën e duhur pa surpriza fiskale. Shkurt, mendoni afatgjatë: nëse objektivi juaj është të bëheni i madh, adoptimi i TVSH-së që tani mund t’ju kursejë kokëçarje në të ardhmen.

Një tjetër situatë ku regjistrimi vullnetar është i detyrueshëm në praktikë: kur bëni importe. Ligji kërkon që çdo biznes që importon mallra tregtie të regjistrohet në TVSH, pavarësisht xhiros. Pra, nëse planifikoni të importoni produkte nga jashtë për t’i shitur në treg, do t’ju duhet të hyni në skemë edhe sikur xhiroja juaj të jetë fillimisht modeste.

Kur nuk ia vlen?

Natyrisht, ka plot raste kur qëndrimi jashtë TVSH-së është më i favorshëm për biznesin tuaj të vogël. Ja kur nuk ia vlen të regjistroheni pa qenë të detyruar:

Kur klientët e tu janë kryesisht individë (B2C)

Nëse ju shisni tek konsumatorë fundorë që s’janë me TVSH, përfshirja në skemë do t’ju detyrojë të rrisni çmimet me 20% (ose ta përthithni vetë atë kosto në marzhin tuaj). Kjo do t’ju bëjë menjëherë më pak konkurrues në tregun e shitjes me pakicë.

Për shembull, një dyqan që shet rroba tek qytetarët do ta ketë të vështirë të shesë një xhaketë 12,000 lekë (me TVSH) kur konkurrenti i paregjistruar e shet 10,000 lekë pa TVSH.

Konsumatorët individualë shohin vetëm çmimin final, kështu që të qenit subjekt TVSH mund të jetë një disavantazh çmimi për ju. Nëse provoni të mbani të njëjtin çmim final si më parë duke brendfutur TVSH-në, atëherë fitimi juaj zvogëlohet ndjeshëm, sepse 1/6 e çdo shitjeje do të shkojë për shtetin. Pra, bizneset që u shesin direkt publikut (p.sh. dyqanet, kafet, shërbimet individuale) zakonisht nuk nxitojnë të futen në TVSH për këtë arsye.

Kur nuk keni shumë shpenzime të kreditueshme

Supozoni që aktiviteti juaj ka kosto minimale: p.sh. ofroni shërbime konsulence nga shtëpia, pa shumë pajisje a mallra për të blerë. Në këtë rast, regjistrimi në TVSH do të thotë kryesisht TVSH për t’u paguar çdo muaj, sepse nuk do të keni sa duhet TVSH hyrëse për ta zbritur.

Ndryshe nga një fabrikë që blen lëndë me TVSH, ju s’do të përfitonit ndonjë zbritje domethënëse, por ama do t’ju duhej të paguanit 20% mbi çdo faturë që lëshoni.

Me fjalë të tjera, nëse nuk keni shpenzime ku të kurseni TVSH, futja në skemë mund t’ju rëndojë vetëm me taksa shtesë. Shumë profesionistë të pavarur apo biznese “lean” (me pak shpenzime operative) zgjedhin të mos regjistrohen derisa ta kërkojë ligji pikërisht sepse nuk kanë leverdi financiare nga kreditimi i TVSH-së.

Kur s’keni kapacitet (ose dëshirë) për burokracinë mujore

Siç përmendëm, me TVSH vijnë detyrime administrative: mbajtja e regjistrave, deklarata e përmuajshme, llogaritjet e sakta e kështu me radhë. Këto kërkojnë kohë dhe/ose kosto. Nëse jeni një ekip i vogël pa kontabilist, ose një i vetëpunësuar që mezi gjen kohë të merret me letra, ndoshta nuk ja vlen të futeni në këtë telash.

Kostoja e shtuar për të paguar një ekonomist ose për të blerë softuer kontabël mund të mos justifikohet nga përfitimet nëse biznesi juaj është ende i vogël. Siç vërehet në udhëzues të ndryshëm, regjistrimi në TVSH rrit ngarkesën e administrimit – duhet të mbani dokumentacion të detajuar dhe të raportoni rregullisht, gjë që mund të kërkojë mbështetje shtesë financiare ose njerëzore.

Disa biznese të vogla preferojnë të përqendrohen te rritja e aktivitetit pa barrë shtesë, deri sa me të vërtetë të vijë momenti i detyrueshëm për t’u regjistruar.

Shembull praktik: Biznesi i vogël që u regjistrua me dëshirë në TVSH

Për të kuptuar më konkretisht pasojat, le të shohim një skenar hipotetik. Arbeni është një person fizik që shet bluza të printuara online. Xhiroja e tij vjetore është rreth 5 milionë lekë – pra, ai nuk është i detyruar të hyjë në TVSH. Megjithatë, ai po mendon të regjistrohet vullnetarisht, me arsyetimin se blen shumë materiale me TVSH (bluza bosh, boja e printimit, paketimi) dhe do të donte ta zbriste atë. Çfarë ndodh pasi të regjistrohet?

Përfitimet

Menjëherë, Arbeni fiton të drejtën të kreditojë TVSH-në e blerjeve. Gjithë TVSH-në 20% që ai paguan kur blen mallra për biznesin e vet, tani mund ta kërkojë mbrapsht në deklaratë. Ta zëmë se për një vit ai blen materiale me vlerë 1,000,000 lekë (ku përfshihet ~166,667 lekë TVSH). Pa qenë i regjistruar, kjo shumë 166 mijë lekë do të ishte thjesht kosto e humbur për të. Si subjekt TVSH-je, ai mund ta zbritë atë nga detyrimet e veta.

Nëse vazhdojmë me shembullin numerik, le të themi Arbeni shet bluza me vlerë 5,000,000 lekë në vit. Duke qenë tani subjekt TVSH, ai duhet t’u vendosë TVSH këtyre shitjeve. Nëse e transferon plotësisht te klientët këtë taksë, çmimet e tij do të rriten me 20% (pra do të arkëtojë 6,000,000 lekë gjithsej, ku 1,000,000 lekë janë TVSH për shtetin). Ai do t’i paguajë shtetit TVSH-në neto: 1,000,000 lekë të marra nga klientët minus 166,667 lekë TVSH e blerjeve të materialeve, që përfundimisht është 833,333 lekë e dorëzuar.

Pas pagesës së TVSH, Arbenit i mbeten 5,000,000 lekë si të ardhura neto nga shitjet (njësoj si kur s’ishte në TVSH), por shpenzimet e tij ulen sepse ka marrë mbrapsht 166 mijë lekë TVSH nga furnizimet. Rezultati? Fitimi i tij rritet me po atë shumë (rreth 166 mijë lekë më tepër në vit) – ai tani është më mirë financiarisht sepse i zbriti kostot e veta. Ky është skenari ideal kur futja në TVSH të jep avantazh: Arbeni ia transferoi TVSH-në konsumatorëve (të cilët, megjithëse paguan më shtrenjtë, nuk patën zgjidhje tjetër) dhe përfitoi nga zbritja e taksës së blerjeve.

Kostot/Disavantazhet

Në realitet, Arbeni vuri re se shitjet ndaj individëve janë të ndjeshme ndaj çmimit. Disa klientë filluan të ankohen pse çmimi i bluzave u rrit nga 1,000 Lekë në 1,200 Lekë. Për të mos humbur klientelën, ai u detyrua të ulë pak marzhin e tij dhe të përthithë një pjesë të TVSH-së vetë (p.sh. rriti çmimin vetëm në 1,100 Lekë duke marrë përsipër 100 Lekë TVSH nga xhepi i tij). Kjo do të thotë se një pjesë e fitimit iu zvogëlua, sepse tashmë një pjesë e çdo bluze shkon për tatimet.

Përveç kësaj, Arbeni hasi dhe anën tjetër të medaljes: çdo muajduhet të deklarojë e të paguajë TVSH-në, të ruajë faturat e blerjeve e shitjeve dhe t’i kushtojë kohë regjistrimeve. Ai shpenzoi para për një softuer faturimi të miratuar (për shkak të fiskalizimit) dhe konsultohet here pas here me një kontabilist për të kuptuar deklaratat. Të gjitha këto janë kosto shtesë që më parë nuk i kishte. Në fund të vitit, ai bëri llogaritë: A ja vlejti? Rezultoi se kursimet nga kreditimi i TVSH-së pothuajse u barazuan nga taksa që pagoi për shitjet plus shpenzimet administrative.

Për Arbenin, motivi kryesor për t’u futur në TVSH ishte rritja e biznesit në të ardhmen – ai synon të eksportojë bluza jashtë (shitjet për eksport janë me TVSH 0%) dhe të zgjerohet në shumicë B2B brenda vendit. Në atë moment, të qenit i regjistruar do t’i japë dorë të lirë të operojë me biznese të mëdha pa pengesa. Pra, humbjet afatshkurtra i pranoi si investim për rritjen afatgjatë.

Ky shembull na kujton se efektet e TVSH-së varen nga lloji i biznesit: për një biznes me klientë masivë individualë, rritja e çmimit prej 20% mund të jetë problem serioz, ndërsa për një biznes me klientë të tatueshëm, e njëjta gjë është e përballueshme.

Konkluzion dhe këshillë praktike

Regjistrimi në TVSH nuk është një vendim i lehtë apo i njëjtë për të gjithë. Siç pamë, rrethanat specifike të biznesit tuaj janë kyçi për të gjykuar nëse ia vlen apo jo. Disa biznese përfitojnë nga kreditimi i TVSH-së dhe rritja e reputacionit si “biznes i madh”, ndërsa të tjera vetëm sa do të ngarkoheshin me taksa dhe punë shtesë pa fitim real.

Prandaj, analiza paraprake është thelbësore. Uluni dhe bëni një llogaritje kosto-përfitim: sa TVSH do të paguani në shitje, sa do të kurseni në blerje, a do t’i humbni klientët nga rritja e çmimit, a keni resurse të mjaftueshme për të menaxhuar deklarimet mujore?

Nëse nuk jeni të sigurt, mos hezitoni të këshilloheni me një kontabilist ose këshilltar fiskal. Për të kuptuar më shumë mbi situatën tuaj dhe nëse është me leverdi regjistrimi në përgegjësinë tatimore të TVSH, ju rekomandojmë që të kontaktoni me zyrën tonë AlProfit Consult.

Një profesionist mund t’ju ndihmojë të projektoni skenare konkrete mbi biznesin tuaj dhe t’ju orientojë drejt zgjedhjes më të mirë. Një vendim i informuar mund t’ju kursejë mijëra lekë në vit – ose në të kundërt, t’ju shtojë po aq kosto të panevojshme.

Regjistrimi vullnetar në TVSH mund të jetë një armë me dy presa. Jo të gjithë përfitojnë njësoj prej tij, prandaj trajtojeni me kujdes. Vlerësoni klientelën, strukturën e kostove dhe objektivat tuaj afatgjatë. Vetëm pas kësaj vendosni nëse TVSH-ja është një hap i zgjuar për biznesin tuaj apo diçka që mund të presë derisa ligji ta kërkojë. Një vendim i marrë me në kohën e përshtatshme dhe me këshillimin e duhur profesional do t’ju ndihmojë të shmangni pendesën dhe të optimizoni performancën financiare të biznesit tuaj.